کد مطلب:43070 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:15

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير خطبة 78 كه در آن امام علي به راز و نياز با خدا مي‎پردازد، چيست؟

[پروردگارا بر من ببخشا آنچه را كه دربارة من از من داناتري و اگر بار ديگر به خطائي كه كرده بودم برگردم، بار ديگر با بخشش خود بر من عنايت فرما]
چه خطاها و معصيتهايي را كه بدون توجه به آنها يا با بي‎اعتنايي به پليديهاي آنها مرتكب مي‎شويم و نمي‎دانيم
مقداري از خطاهايي را كه بدون توجه به خطا بودن آنها مرتكب مي‎شويم و يا خطا بودن آنها را مي‎دانيم، ولي پليديهاي آنها را نمي‎دانيم در مواقعي است كه با يك عده استشهاد و استدلالهاي بيمورد خود را فريب مي‎دهيم، اين خودفريبي‎ها به جهت تكرار و اصرار به آنها تدريجاً قبح و زشتي خود را از دست مي‎دهند و در نتيجه بدون اين‎كه از زشتي و پليدي آن خطاها كاسته شود، آنها را مرتكب مي‎شويم و نمي‎دانيم كه چه گناهاني را انجام داده‎ايم و با خيال راحت هيج توجهي به آنچه كه انجام داده‎ايم، نمي‎كنيم.
[خداوندا، بر من ببخشاي آنچه را كه از نفس خود وعده كردم و تو دربارة آن وعده، از من وفائي نديدي].
خداوندا، اين ظلم بزرگ تعهد با خويشتن و شكستن آن را بر من ببخشاي
با خود تعهد مي‎كنم كه ديگر پيرامون كارهاي زشت نگردم و كمترين كوتاهي در انجام اعمال صالحه نورزم، حتي به تو وعده مي‎دهم كه هرگز از صراط مستقيم انسانيت منحرف نخواهم گشت، متاسفانه تاريكي آن شبي كه چنين تعهد و وعده‎اي را داده‎ام، هنوز به پايان نرسيده، وعده را مي‎شكنم و به راه خود مي‎روم. اين همان ظلم زاينده‎ايست كه ظلم به خويشتن ناميده مي‎شود كه ظلم به ديگران را مي‎زايد و به وجود مي‎آورد. اين يك امر طبيعي است كه وقتي انسان به ظلم بر خويشتن تن مي‎دهد، ديگر هيچ مانعي براي جور و ستم بر ديگران در سر راه زندگي او وجود ندارد، زيرا هيچ موجودي مانند نفس خود انسان به انسان نزديكتر و محبوبتر و با اهميت‎تر نيست، وقتي كه من خيانت و ظلم به نفس خويش را به وسيلة شكستن عهدي كه با خود بسته‎ام يا وعده‎اي كه به خدا داده و از انجام آن تخلف نموده‎ام، روا بدارم، چه اهميت و اعتنائي به ظلم بر ديگران احساس خواهم كرد.
[بارالها، بر من ببخشاي آنچه را كه به وسيلة زبانم تقرب به سوي تو جستم، سپس قلبم با كاري كه زبانم كرده بود، مخالفت نمود].
خداوندا، سخناني را كه به عنوان وسيلة تقرب به سوي تو بر زبانم مي‎آورم و مطابق خواسته‎ها و راهنمائي قلبم نيست، بر من عفو فرما
در آن دعاها و نيايش‎هاي گوناگون و آيات قرآني كه بر زبان مي‎آوريم و آن همه سخنان سازندة پيشوايان اسلام را كه مي‎خوانيم و مي‎نويسيم و تدريس مي‎كنيم، با عظمت‎ترين معاني سازنده و بهترين مفاهيم موجب تقرب به پيشگاه خداوندي موج مي‎زند كه اگر قلب ما هم موافق آنها بود، به وزن كوچكترين ذره مرتكب معصيت نمي‎گشتيم و همة امكانات خود را در انجام اعمال صالحه به كار مي‎انداختيم و در نتيجه حيات ما قيافة الهي خود را كه در قرآن حيات طيبه ناميده شده است، بر ما نشان مي‎داد. ولي چه بايد كرد كه زبان ما سخني مي‎گويد كه يا قلب اصلاً اطلاعي از آن ندارد و يا واقعيت را برخلاف آن مي‎بيند!!
[اي خداي من، بر من ببخشاي اشاراتي را كه با چشمانم نموده‎ام و الفاظ بي‎معني و باطل را كه گفته‎ام و اميال و تمنياتي را كه در دلم سرزده‎اند و لغزشهائي را كه با زبانم مرتكب شده‎ام].
در آن هنگام كه راه تلفظ و كتابت و ديگر وسائل ابراز مقصود زشت هموار نباشد، نوبت به اشارات گوشة چشمي مي‎رسد و آدمي در اين موقع كار پليد خود را با نگاههاي گوشة چشم انجام مي‎دهد، اين وسيله براي انجام كارهاي پليد به اضافة به وجود آوردن كار عيني، برخلاف كتابت به طور عموم و تلفظ در اغلب موارد، خصوصيتي كه دارد اينست كه قابل استناد هم نيست، يعني اگر انسان براي ابراز مقصود كثيف خود، به وسيلة اشارات گوشة چشم كار زشتي را انجام بدهد، و يا سبب صدور كار زشت شود راهي براي اثبات استناد آن زشتي براي آن انسان وجود ندارد، حتي اگر در همان لحظه عكسي از او برداشته شود، مي‎تواند اشارة چشم را حركتي معرفي كند كه عامل خاصي آن را به وجود آورده است، ولي با اين‎حال
«أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللهَ يَري» العلق/14 [آيا او ندانسته است كه خدا مي‎بيند] آري، «يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ماتُخْفِي الصُّدُورُ» غافر/19 [خداوند مي‎داند انحراف چشم و آنچه را كه در سينه‎ها پوشيده شده است].

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 11
آية الله محمدتقي جعفري